http://www.uberan.eus/?komunitatea/Txema/item/maite-dut-dovlatov-2
http://www.uberan.eus/?komunitatea/Txema/item/maite-dut-dovlatov-2
Badago Gasteizen Gabon gaueko ohitura zahar eta eder bat, etxera afaltzera joan aurretikoa, tabernetan zein txokoetan "Ardo Beroa", gehienetan debalde, banatzearena. Ardo beroa kanelaz, limoiaz, azukreaz, mertxika sikatuez/orejoiez, pikuez eta aran/mahaspasez egositako ardo bat da, ezin aproposagoa Gasteizko neguko hotzari aurre egiteko eta, zer esanik ez, gabon afalorduan senitaterkoekin bildu baino lehen burua zein sabela ondotxo, politto, berotuta; alkohola erreagatik beti likor tantta batzuk, edo txorrotada bat, gaineratzen za(izk)io eta. Badirudi antzerako Gabon ohitura Erdialdeko Europa osoan hedatua dagoela, Glunwein deritzotena. Nik, jakina, Asturias aldean nagoenez geroztik delako ohituraren falta izugarri sumatzen dut. Halere, ez dut esango zer dela eta, baina bai ordea gaurkoa bezalako gau batean nik legez edo ezarriko nukeela edonon. Nola edo hala baina beti derrigorrean.
Que un berreador millonario, el cual hace ya décadas que debía estar retirado de acuerdo con criterios exclusivamente musicales, se empeñe en celebrar un concierto en plena pandemia, y eso mientras la inmensa mayoría de sus colegas que no tienen la vida resuelta como él las están pasando canutas, no solo es el enésimo ejemplo de la repulsiva megalomanía que caracteriza al personaje, sino también motivo de sobra para descalificarlo utilizando esas palabras gruesas que tanto horrorizan a los cibermojigatos para los que toda crítica -no les vaya a tocar a ellos- les parece siempre fuera de lugar, sobre todo cuando a los miserables, canallas e hijos de puta se les menciona tal cual, con todas las letras. De modo que, siquiera por una vez, y para evitar que alguien me tire de la oreja y me tenga que revolver para cagarme en su puta madre, me voy a contener.
Mikel Hernandez Abaituaren "Airean Isla" nobelari buruzko zenbait hitz: http://www.uberan.eus/?komunitatea/Txema/item/airearen-isla-mikel-hernandez-abaitua-2
Zutitu, ohe aldera hurbildu, gau-mailako kajoia ireki eta kondoi kaxa bata tera zuen. Ohean etzan, kondoi bat ipini eta arratsaldean metatutako energia zuria deskargatu zuen. Ondoren, kondoia kendu, korapilo bat egin eta sukalderantz jo zuen zaborrontzira botatzeko. Garbitasuna gustatzen zitzaion. Josebak maiz pentsatzen zuen arreba nagusiak bere gizon idealaren modura hezi zuela, garbia eta ordenatua izan zedin. “Toki bat gauza bakoitza eta gauza bat toki bakoitzerako”, esan ohi zuen. Horrelakoa zen Maribi. Nolako enborra, halako ezpala, neba-arreben kasuan esaterik baldin bazegoen.
Airean Isla – Mikel Hernandez Abaitua
Mikel Hernandez Abaituaren “Airearen isla” edo gu denok bezalako gizon ustez arrunt baten gorabeherak, edo bestela esanda, egunerotasunaren xarma azalez eskasean oinarritutako istorio xamur, atsegin eta sotila; baina, ezer baino lehen, amodiozko istorio bat ere. Amodiozko istorio posmoderno bat, non protagonista, Joseba, eta liburuan zehar azaltzen diren zaletasunen zerrendari erreparatuz -60etako musika “britisha”, txirrindularitza, literatura, bidaiak…; hau da, Hernandez Abaituak aurreko liburuetan zein hainbat artikulutan agerian jarritakoak- idazlearen beraren balizko alter egoa, bere aurreko bikotearekin apurtu eta gero seme-alabak izateari uko egiteagatik, Irati izenenko bus gidari gazte batekin maitemintzen den autobus barruan izandako ezusteko handi, eta Josebari batik bat adierazgarria izango zaion, baten ostean. Hortik aurrera literatura garaikidean hain usukoak diren desheroiaren nondik norakoak, hau da, Iratirekikoak zein honekin batera inguratzen duen orok zer astinduko/irauliko dioten Josebari bere egunerokoan. Eta nolakoa da Josebaren egunerokoa? Joseba 60etako musika jartzen duen irrati-esatari eta euskal literatura jardun duen kritikari dugu. Josebak, Iratirekikoa suertatzen zaiola, Argitaletxe baten enkargu berezi bat jasotzen du: euskal idazle oso ezagun baten liburu berriaren edizioa nolabait kudeatzea. Honaino helduta, eta batez ere Mikel Hernandez Abaituaren aurreko lanak zein hor nonbait argitaraturiko iruzkinak aldez aurretik irakurrita, nola ez sumatu euskal idazle “handi” horren atzean Saizarbitoriaren itzala. Gauzak horrela, Josebak delako idazlearekiko zein lana eskatutako argitaletxearekikoak izango ditugu euskal literaturaren inguruko gogoeta/esamesabide. Honekin batera ere, Iratirekin harremana sendotu bitartean, nork bere zaletasun, mania, aburu, beldur edo dena-delakoaren berri elkarri eman ahala, hein handi batean elkarrekin egindako bidaiei esker, gure protagonistak hainbat gogoeta eta eskainiko dizkigu, nobela, funtsean, harikaltzen baita idazleak jorratu nahi dituen gaien inguruan, hau da, nobelaren bilbea gogoetabidearen aldean bigarren maila batean utzi ohi duen XXko mendeko nobela posmodernoaren antzera, hau da, XIX mendeko nobelaren epikarekin zart egiten duena, alafede.
Horrenbestez, ezin dugu espero aparteko tramarik, nobelan dena da oso lineala, gorago esan bezala, oso egunerokotik oratuta, ozta-ozta protagonistaren begien atzetik kuskusean bageunde bezala, ondoko lagun baten sorbalda gainetik sudurra sartuta bagenu bezala. Hala ere, egon badago epika nire ustetan, literaturak berak heroi postmodernoaren egunerokotasuna epikoa egiten baitu, hau da, gauza txikiak handi bilakatzen dira idazlearen eskutik pasata, batik bat detaile txikiak harri bitxiak bihurtzen dakienean, pertsonaien jokaerak zein gogoetak gure mundu txiki eta batez ere hurrena hobeto ezagutzeko parada ederra eta aldi berean aparta ere eskaintzen digunean. Nobelan dena da oso gertukoa, bai, baina hori da gure ustea, egia oso bestelakoa da halabeharrez. Airearen isla nobelan hain egunerokoa begitantzen zaizkigun bazterrak eta herritarrak ez dira gureak egilearenak baino, protagonista gu bezalako heroi bat ez baita guk asmatutakoa ez den aldetik. Hortaz, liburuan topatzen dugun errealitateak, eta hemen berdin dio Joseba bezain txepelak garen ala guztiz kontrakoa, Josebaren zaletasunak konpartitzen ditugun ala ez, haren gogoetekin bat egiten dugun ala ez, gure gertuko mundu txikiaren beste alderdi berri eta are aberatsago batzuk erakusten dizkigu ezinbestean. Nolabait esanda, Josebaren nondik norakoek, eta ezer baino lehen bere errealitateari aurre egiteko moduak zein honek iradokitzen dizkion gogoetek, biziro gogobetetzen gaituzte egunerokotasunean epika berezi, zirraragarri eta oso arin bat topatzen asmatu duelako, epika lasai, mamitsu, sinesgarri eta batik bat apain bat.
Halere, nola da posible hori? Nola lortzen duen Mikel Hernandez Abaituak bere protagonistaren txepelkeriaren inguruko gorabeherak epikoak bihurtzen? Literaturaren beti ustekabeko ahalmenari esker, edo zehatzagorik esanda, idazkera benetan sotil eta jator baten bidez, nobela goxo-goxo irakurtzen baita, ia oharkabean, ozta-ozta uholde moduko idazkera bailitzan, taxuzko maisutza erakutsiz.
Eta bai, baliteke Airearen isla bukatutakoan ezer berririk, are gutxiago apartekorik, asmatu ez dugula jabetzea, dena oso nola edo hala oso ezaguna suertatu zaigulako, itxuraz behintzat; baina, ezin uka gozatu ikaragarri gozatu dugula irakurri ahala, liburuak bere horrialdeetara gogara atxikita izan gaitu eta, oso. Horixe da, berriro diot, literaturaren posmodernoaren xarma ala arrakasta, beharbada XX mendearen hasieran Thomas Wolfe estatubatuarrarekin hasi zena; baina, niri behinik behin azken hamarkadetako frantses literaturaren parte oso potolo bat gogora ekartzen didana, Modianotik hasita egunotan beste behin ere eskuartean dudan Pascal Quignarderaino. Nolabait ere, aitortu beharrean nago Mikel Hernandez Abaituaren idazkera hamaika bider arinagoa begitantzen zaidala Thomas Wolferen berezko berbajario zurruna baino, baita haren zaletasunak, kezkak eta gogoetak Quignaden pedantekeria eta handiustekeria garbiak baino gertukoagoak.
Txema Arinas
Uvieun, 2020/12/18
Maldan-behera-doa-aguro-nire-gorputz-biluzia:
"Baliteke nire aitak zer edo zer gaizki egin izana, baliteke ere leporatzen zizkioten bidegabekerien erdiak egiazkoak izatea ere. Baina ez zen nire errua, ez nuen inolako erantzukizunik bere alaba izanagatik. Ez zuten, haatik, inolako eskubiderik nire aitaren erruaren zati bat egozteko, izugarri errukigabekoa omen zen euretako askorekin txikitandik eskolan zein jolasean lagun zuten neska zintzoarekin hain bihozgogor jokatzea. Zerbaiten erruduna nintzela mamurtzera hasi nintzen, gutxienez gure aitaren bekatuen lagun, hala bakarrik uler nezakeen bat-bateko ezinikusi hura, isiltasunaren mesprezua. Banekien nik gure aitak aldizka zeharo egoskor jotzen zuela, askotan ere oso zuzenak iruditu ez zitzaizkidan erabaki batzuk hartu zituela, besteak beste oraindik Frankoren garaian bere langile batzuk kalera bota egin zituenean eskubide sindikalak eskatu zizkiotelako. Baina banekien ere gure aitak gauza batzuk ezin zituela ulertu, ez zela bertan jaioa, ez eta herrian mika urte igaro eta gero ere, bere bizkar gainera zetorkion mundu berrirako, saiatuta ere ez zela moldatuko garai berrietara, aspaldiko ohitura txar eta samingarrien menpe bizi baitzen. Hala eta guztiz ere, noizbait norbaiti kalterik egin baldin bazion, ez zuen apropos egin, eta ez zuen ere inoiz behar baino bortitzago egin, gozatzeko edota are gutxiago inolako atarramenturik ateratzearren. Berak beti berea eta bere ondokoena defenditzen ari zela uste egin zuen, berea batik bat defenditzeko eskubide osoa zuela, berea, hau da, orduko mundua, suntsitu nahi ziotelako, zeharo oker zegoen arren. Hil zutenek, ordea, bere egoskortasun hori biziaz ordaindu behar zuela erabaki zuten. Gainontzekoek, Luzaroko herri osoak, odolezko ordainketa hori nola edo hala merezituta zutela ere erabaki egin zuten."
Sueño que soy Jose I de Portugal y que después de pasarme la noche en vela cortejando a la soprano más famosa de mi época, Francesca...