THOMAS BERNHARDEN MIRESLEAK EDO IMITATZAILEAK

HITZEN UBERAN,eko Komunitatea sailean argitaratutako artikulua: http://www.uberan.eus/?komunitatea/Txema/item/thomas-bernharden-miresleak-edo-imitatzaileak

-Nire liburuak aspergarriak direla, errepikakorrak, neurriz gainekoak, maltzurregiak? Beti ari naizela dena kritikatzen, denak debalde larrutzen ditudala? Austria gorrotatzen dudala?

-Ba, begira bestela zuri buruz esan ohi dutena.

-Ondo ba, hurrengoan nire txakurrari buruz liburu bat idatziko dut!

Nago Thomas Bernhard idazle austriarra aurreko mendeko idazlerik eztabaidagarriena dela. Zergatia oso ageri da, bere obrak ez du ozta-ozta inor hotz uzten, onerako zein txarrerako. Badira, alde batetik, Bernhardek sano gogait egiten dituenak, bere idazkera errepikakorra zein obsesiboak lo eragiten dienak edota euren onetik ateratzen dituenak bere etengabeko, itzelezko eta ia inguratzen zuen ororekiko egonezin maltzur eta batik bat minaren erruz. Badaude ere besteak, aurrez esandako horrexegatik guztiagatik Thomas Bernhard gogotik maite dutenak, besteak beste ahots oso propio, berezi, bipila delako, maiz literaturazale gehienak bila ari direna eta oso bakanka baino zein ekinaren ekinez topatzen dutena, hain zuzen ere. Eta beharbada horrexegatik ere Bernhardi leporatu izan zaio idazleendako propio egindako obra baten egilea dela, asko eta askok haren liburuak inspirazio iturri dutela euren estiloa, eta batez ere tonua, nola edo hala doitzearren. Bada, ordea, oso joera gaiztoa, arriskutsua, kaltegarria, Bernharden estiloa bereziegia bezain zurrunegia baita, hau da, edonor tonuari eusten saiatu ezkero beheralaxe igartzen zaio, baliteke ere ezustean, hau da, baita Bernhard nahita gogoan hartzeke ere. Izan ere, Thomas Bernharden estiloa idazterakoan gogoan hartzeak egile austriarraren beraren bizioak zein akatsak bere egitea suposatzen dio edozein idazleri, baina betiere karikatura eraginez edo gutxienez Bernharden mireslea imitatzaile bilakatuz. Javier Marias espainiar idazle famatuak argi eta garbi azaldu zuen bere horretan:

“Para mí, como para mucha otra gente de toda Europa, Thomas Bernhard ha sido el penúltimo escritor de esta índole (adizioa eragiten dutenetarikoa), muy peligrosa, por cierto, para el lector que a su vez es escritor, pues puede verse irremisiblemente contagiado en su escritura por un influjo tan poderoso como buscado. Más aún en el caso de Bernhard, cuyo estilo es enormemente pegadizo, como una inoculación. Buena prueba de ello es la extraña y lamentable escuela que ha creado en nuestro país, donde desde hace algún tiempo abundan las novelas contaminadas por Bernhard y los novelistas que creen que basta con despotricar de todo y mostrarse coléricos, resentidos y negativistas para hacer buena literatura. Como sucede con Kafka, Joyce o Beckett, lo peor de ellos son los kafkianos, los joyceanos y los beckettianos, su verdadero azote.”

Los escritores que crean adicción - Javier Marías

Horrenbestez, berriro diot, Thomas Bernharden idazkeraren eragin gaiztoaren ajeak oso aintzat hartzekoak dira austiarraren lana maitatu baina hala eta guztiz ere, aldi berean, haren  ahots propioa topatu gura duen edozein idazlerendako. Izan ere, nik neuk Thomas Bernharden eraginaren ajeei buruz idatzi dut, euskaraz zein erdaraz, zenbait lekutan:  https://www.berria.eus/paperekoa/1905/025/001/2017-02-02/irain-bat-hiru-erantzun.htm zein https://punica.es/bernhard-en-el-jovellanos/.

Gauzak horrela, ezta harritzekoa Thomas Bernhard erabiltzea beste idazle batzuei egurra emate aldera ere, hau da, beste batzuen lana nola edo hala eta betiere oso asmo gaiztoz gaitzesteko zein euren lana koldarki gutxiesteko. Izan ere, eta bitxia bada ere, Thomas Bernhardek berak antzerako gaiztakeria bat pairatu behar izan zuen bere garaian Hans Ludwig Breite izeneko austriar kazetari eta idazle oso zintzo eta jator baten partetik, orduko austriartasun jator-xomorro-hantuste hartatik idatzi ohi zuena eta ondorioz, eta ia ezinbestez, Bernhard gogotik gorrotatzen zuena: “Kronologiak eragotziko ez balit, esango nuke Bernhardek Txema Arinas plagiatu zuela.” Jakina, nor zen delako Txema Arinas hura? Inork ez zekien nor, ez lehen, ez eta orain ere. Egia esanda, orduko asko eta askok sumatu egin zuten Breiteren Talaren egilearenganako ezinikusia hain hainda zela ezen Bernhardek bere txakurra plagiatzen zuela adierazi nahi zuen betiere austriar idazlearen lana arbuiatze aldera.

Edonola ez, Javier Marias delakoak badio ere Los escritores que crean adicción artikuluan zer den egiatan Thomas Bernhard benetan erakargarria egiten duen, beharbada nola edo hala, ez bada tonuan, bai behintzat gogoan, imitatzea –plagiatzea oso hitz itsusia, iraingarria da, eta erabiltzen duena ondo asko daki zergatik-, eta ezta, ez, gainerakoekin, gizartearekin funtsean, edo agian balizko aberri batekin edo erresumindua egotea edo amaigabeko esaldiak idaztea zein etengabe errepikatzea, bai zera! Umoreaz ari naiz, Thomas Bernhardek berak bere obra ezer baino lehen umorezkotzat hartzen baitzuenMariasek ondotxo azaltzen digun bezala:

Sólo señalaré un rasgo de Bernhard que cada vez he visto más en sus escritos y que precisamente parece pasar inadvertido para la mayoría de los bernhardianos, quienes se lo toman con una solemnidad de espanto y una literalidad propia de párvulos: su sentido del humor. Es más, hoy lo veo como un escritor esencialmente cómico, y que por eso, con ser desolador, no resulta casi nunca deprimente ni sórdido, cosas bien distintas. Basta con saber que gran parte de su autobiografía era falsa -y por tanto dickensiana-, o con leer Trastorno o Maestros antiguos o El malogrado, para sospechar que el ceño de Bernhard no se diferenciaba mucho del que solía fruncir aquel “malo” alto y grandón de las películas de Charlot, aprovechándose de sus disparatadas cejas. Lo que hay en él es sobre todo la desolación de la farsa, o si se prefiere, la farsa de la desolación.

Los escritores que crean adicción – Javier Marías

Txema Arinas

Oviedon, 2019/06/06