AMUA – ARITZ GORROTXATEGI

Aritz Gorrotxategiren AMUA poemategiari buruzko hainbat zertzelada Hitzen Uberan.eko Komunitatea sailerako: http://www.uberan.eus/?komunitatea/Txema/item/amua-aritz-gorrotxategi

 Ez zait askotxo gustatzen poesiaz idaztea, poesia izanda ere oso txikitan gozatu egin ditudan euskarazko lehenengo idatziak, Gabriel Arestirenak hain zuzen, nire haurtzaroarekin berehala, zuzenean, estu-estuan, batzen nautenak, alegia. Poesiarekin hainbat gauzarekin bezala, gehienekin egia esanda, betiereko diletante izaten dut nire burua. Edo bestela esanda, ardoarekin bezala badut susmoa ardo on baten nondik norakoak ondo bereizten dakidala, ez baldin bada gainetik soil-soilik; baina, ezin dut ordea, ez dakidalako, ego apika nahi ez dudalako, ardoaren ezaugarriak behar bezala edo azaltzen, ez behintzat taxuzko sumelier batek abilki egingo lukeen bezala. Gauzak horrela, utz diezazkiegun Aritz Gorrotxategiren AMUA izeneko poemategiaren kritika aditu eta burutsuak egiazko kritikalari benetan saiatuei eta ekin diezaiogun ardoak edaleari eragindako zirradari.

Ardoarekin bezala kalte egingo ez didan poesia irakurtzen saiatzen naiz, hau da, banekiela aldez aurretik AMUA izeneko poema bildumak nola edo hala asebeteko nauela Aritz Gorrotxategiren mundu literarioa oso gustuko zein gertuko dudalako aspalditik, atsegin dut berak idazten duen gehiena ondo asko islatzen omen baititu nik ere gogoan ditudan hainbat kezka edo minberatasun. Gauzak horrela, AMUAren poemetan murgiltzera noalarik badakit, edo gutxienez sumatzen dut, agian handiustekeria galanta izanda ere, aitor dut, zer edo zer topatuko dudala nire barne kezka zein sentiberatasunarekin edo bat egingo duena ia ezinbestez. Eta ez baldin bada horrela, badut ustea ordea haren poemek nolabaiteko zein berezko gogokidetasun bat eragingo didatela. Zer dela eta diot hau guztiau? Ezer baino lehen zintzo jokatu nahi dudalako lerro hauen balizko irakurleekin. Poesia dut letreetako arterik subjetiboena, nor eta nolakoak garen aitortzeke batere zentzurik ez duena, gure burua ondoen ezagutzera beste edozein adierazpidek ez bezala laguntzen gaituena.  

Bestalde alde, aitor ere dut poesia liburuak irakurtzeko ohitura berezi bat dudala, ez baldin badakit aldiz norainoko berezia, poema guztiak errenkadan leitu ohi ditut, maiz ere oso gainetik, gerora, nolabait zein ezustean edo auskalo zer nolako printzarengatik erakarri nautenak, edo gutxieneko interesa sortu didatenak, behar bezala, hots, ezarian, ernai eta batik bat hausnarrean berrirakurtze aldera. Esan liteke, poemategiaren izenburuari ohore eginez, nire gogoa amuari lotzen lortu duten poemak banan-banan eta batez ere ezari-ezarian berrikurtzeari ekiten diodala hurrengo egunetan, egunean poema bakarra behar bezala dastatzearren zein gogoeta egitearren. Horrenbestez, lehendabizi eta doi-doi takada batean egindako irakurketak balio dit gutxienez azaleko zenbait gauza somatzeko. Aritzen poemategi horretan sumatu ditut gure gizartearen edota edonongo zein edonoizko gizabanako gehienen hainbat ideia (aurre)iritziren zamaren kontrako hitz zintzo eta zuzenak, agian demaseko idealismoaren ajeak salatzen dituztenak, aspaldi zein arestiko idealismoek eragindako ekaitzen osteko barea agerian uzten dutenak, oraintsuko harrizko konbentzimenduak edo ustekeriak salatzen dituztenak.

Zer epika dago

Inoiz mugitu nai

Ez izatean?

Gu ere ez gara

Lehengo berak

Bidean galdutakoa

Zerrenda dezakegu,

Baldintza bakar batekin:

Abokaturik ez,

Debekatuta dago

Inori ezer egoztea

(…)

BIZITZAREN AMUA

Eta ekaitzarekin batera itsasoaren etengabeko presentzia poema gehienetan barrena, denon garen subjetu historikoaren barne kezken gorabeheren metafora edo. Bizitzaren parekoa ei den itsaso hori:

(…)

Federik ez izatea, horretan

Ez sinestea, eta, hala ere,

Grabitatea hautematea.

Harea bere itzala jaurtitzen,

Harriak ezkutatzen dira

Itsasoaren sakonean.

(…)

AXOLA IZAN ZITZAIGUN HORI

Edota:

Itsasoak badaki zein bide jarratiu,

Maparik gabe jotzen du harkatiza,

Asmo txarrik gabe, gezurrik gabe.

Zer daki itsasoak hirigintzaz?

Ez da makurtzen bidegurutzeetan

Ezta kai muturretan ere,

Jolas eta jauzi dabil, haurren parte,

Kostaldea txikitzen du ohartzeke,

Jendea laztantzen eta irensten

(…)

ITSASOAK BADAKI

Itsaosa, ekaitza eta, nola ez, euria ere nabarmen dira, zipriztintzen gaituzten poemak dira, hau da, nolabait gogoeta egitera bultzatzen gaituztenak nola edo hala gizakiak berotzen dituen idealismoa epelduz.

(…)

Euria hasten duenean

Hizketan jarraituko dugu,

Gure hanka nagiak

Ontzi bihurtuko dira,

Orain arteko minetik

Olatu eme-amultusen gainean

Urruntzeko

(…)

EGUN GOGOANGARRIA

Baina baldin badago delako idealismoa are ageriagoan jartzen duena, agian dagoeneko nahikotxo xahutuak diren aipu klasikoak alde batera lagata, hori da benetan hunkigarria den Historiaren lezioak izeneko poema, gure historia txiki eta hurbilegia ezin hobeto, ezin gordinagorik, laburbiltzen duena poesiaren egiazko indarra argi eta garbi erakutsiz.

Fededun alistatu zinen,

Laguntzeko asmoz.

Bazenekien, ordea,

Gerra luzea izango zela,

Gezurrez eta tranpaz josia

Gezurrak besteenak zirela

Esan zizuten, eta zuk

Itsu-itsuan sinetsi.

Maite, ez zenuen maite

Zure izenean inork

Minik ematea,

Inork inor hiltzea, baina

Beharrezkoa zeal

Errepikatzen zenion

Zeure buruari,

Ala besteak ziren

Hori zabaltzen zutenak?

Azken batean,

Esandakoa betetzen zenuen,

Hori baino ez. Aginduak

Azkar hazi zen

Gorrotoaren lorea,

Zirrikitu guztietan,

Armiarma-sareak

Bezain hilgarri.

Gutxika, ohartu zinen

Ez zenuela bat egiten

Hasierako fedearekin,

Baina beldur zinen,

Gauza jakina baita

Traidoreeek garesti

Ordaintzen dutela.

Zure ezagun hira

Hil zutenean ere,

Isilik geratu zinen,

Nahiz bazenekien

Hark ez zuela

Ezer txarrik egin.

Alderdia bitan banatu

Eta erdi batek

Iskiluak gaitzestean,

Gutxigatik

Ez zinen ausartu zu ere

Pauso txiki bezain

Astun hura ematen,

Hain zen indartsua

Zalantzaren harra…

Orduan ere

Kritikotzat zenuen

Zeure burua.

Egiari zor,

Beti izan duzu

Orain bukatu da dena.

Orain, hura guztia

Hasieratik

Gaitzetsi zutenenen

Taldean zaude,

Ala… artaldean

Zaudela esatea ote

Egokiagoa?

Historiak lezio bat eman dizu,

Nahiz oraindik tematzen zaren

Zu hari lezioak ematen.

Horretan ez zara aldatu.

HISTORIAREN LEZIOAK

Txema Arinas 

Oviedon, 2020/29/01